Gebit

Het paardengebit

  • Het paardengebit
  • Doppen op de kiezen
  • Emaillepunten op de kiezen
  • Haken
  • Wolfskiezen
  • Diastema
  • Gebroken tanden/kiezen
  • Kieswortelontsteking
  • EORTH

Het paardengebit

Het gebit van het paard is er van nature op gebouwd om een groot deel van de dag op ruwvoer te kauwen. Hierdoor slijten de kiezen continu af. Met de huidige manier waarop paarden worden gehuisvest is deze situatie veranderd. Paarden krijgen over de dag verdeeld een aantal keer hun voedsel, waarbij meestal een deel bestaat uit krachtvoer en een deel uit ruwvoer. Omdat de paarden niet meer over een groot deel van de dag kauwen ontstaan er regelmatig problemen met het gebit.

Gebitsproblemen kunnen zich op verschillende manieren uiten; bijvoorbeeld door verzet tijdens het rijden, moeite met aanleuning, het maken van proppen, knoeien met eten, vermageren of slecht verteerde mest. Soms zijn de problemen vanaf de buitenkant al zichtbaar door bijvoorbeeld (pijnlijke) zwellingen.

Op een leeftijd van ongeveer 2,5 jaar begint een paard met het wisselen van de tanden en kiezen. Rond de leeftijd van 6 jaar hebben ze hun definitieve gebit. De tanden en kiezen van een paard groeien continu tot ongeveer een leeftijd van 12 jaar, waardoor afwijkingen die onschuldig lijken te zijn kunnen uitgroeien tot grote problemen. Na het 12e jaar komt er steeds meer van de kroon naar de oppervlakte van de mond zodat het lijkt of de kiezen groeien, maar in wezen worden de kiezen steeds korter.

We bespreken een aantal regelmatig voorkomende problemen. Mocht u verder vragen hebben betreffende het gebit kunt u contact opnemen met onze dierenartsen Femke, Mendy en Vicky. Zij hebben ruime ervaring in de gebitsverzorging en kunnen u optimaal adviseren en helpen.

Doppen op de kiezen

Tijdens het wisselen van de tanden van een paard kunt u doppen vinden, vaak in de voerbak of in de stal. Het zijn de melkkiezen die het paard aan het wisselen is. Soms blijft de dop echter op de doorkomende blijvende kies zitten. Het paard kan hier erg last van hebben tijdens het kauwen omdat er een verhoging in de kiezenrij zit. Doppen zijn eenvoudig te verwijderen met een doppentang. Indien doppen te lang blijven zitten wordt het doorkomen van de blijvende kies vertraagd. Dit kan aanleiding geven tot het ontstaan van eruptiecysten. Dit zijn (soms pijnlijke) harde uitbollingen in het kaakbot die ter hoogte van de kieswortel zitten. Meestal zien we ze in de onderkaak. Vaak verdwijnen ze weer nadat de doppen verwijderd zijn en het paard de kiezen gewisseld heeft.

Paarden wisselen hun snijtanden van binnen naar buiten op de leeftijd 2,5 jaar, 3,5 jaar en 4,5 jaar. Tevens wisselen ze de voorste 3 kiezen op 2,5 jaar, 3 jaar en 3,5 jaar oud. De zogenoemde hengsten- of ruinentanden (hoektanden) komen rond een leeftijd van 5 jaar door en wisselen niet.

Emaillepunten op de kiezen

Emaillepunten ontstaan in de bovenkaak meestal aan de buitenkant van kiezen, dus aan de wangzijde. Bij de onderkaak ontstaan ze vaak aan de tongzijde van de kiezen. Deze punten ontstaan gemakkelijk omdat de bovenkaak van het paard van nature breder is als de onderkaak, waardoor de kiezen ook niet loodrecht op elkaar staan en er gemakkelijk punten kunnen ontstaan als het paard niet voldoende kauwt. Deze punten kunnen zo lang en scherp worden dat ze in het wangslijmvlies of in de tong gaan prikken en daar continu kleine beschadigingen en zweren veroorzaken. Daarnaast kan een (aansnoer) neusriem ook precies over deze punten aangetrokken worden waardoor je dus beschadigingen in de wang krijgt. Het paard wil hierdoor de kaak niet ontspannen of gaat in verzet. Deze scherpe punten zijn goed te verwijderen zodat het paard hier geen hinder van heeft. Indien dit juist gebeurt is een jaarlijkse controle veelal voldoende.

Haken

Haken ontstaan meestal op de eerste of laatste kiezen. Zeker bij paarden die wat over- of onderbeet vertonen ontstaat dit wat sneller. Bij de bovenkaak ontstaan ze meestal op de eerste kiezen, bij de onderkaak vaak op de laatste kiezen. De haken kunnen zo lang worden dat ze in het onder -of bovenliggende tandvlees gaan prikken en ook de juiste kauwbeweging belemmeren. Deze haken zijn met handvijlen lastig te verwijderen omdat er weinig werkruimte achterin de mond is en je daardoor gemakkelijk beschadigingen aan het tandvlees maakt. Met elektrische vijlen zijn ze veel sneller en beter weg te halen en met minder kans op beschadigingen.

Wolfskiezen

Wolfskiezen komen niet bij elk paard voor. Als ze aanwezig zijn zitten ze meestal in de bovenkaak en dan tegen of vlak voor de eerste grote kies. Het zijn kleine rudimentaire kiesjes die verder geen functie hebben, maar het paard wel tot last kunnen zijn. Soms zitten ze onder het tandvlees (blinde wolfskies) waardoor je ze niet ziet zitten, maar wel irritatie kunnen veroorzaken. De zenuwen van de wolfskies liggen vrij oppervlakkig waardoor aanraking snel tot irritatie kan leiden. Het bit ligt bij het paard in het tandloze gedeelte van de mond. Tijdens het rijden kan het bit tegen een wolfskies gedrukt worden wat pijn doet en verzet kan geven tijdens het rijden. Soms zitten ze zo los, dat ze eruit vallen zonder dat u dat door heeft, of ze breken af. Dit afbreken kan meestal geen kwaad omdat ze veelal onder het slijmvlies niveau afbreken waarna het tandvlees er weer over heen groeit. Wolfskiezen kunnen vrij eenvoudig verwijderd worden. Het paard wordt gesedeerd en daarna wordt er een plaatselijke verdoving gezet. Zodra deze goed is ingewerkt wordt het kiesje losgemaakt in zijn tandkas en verwijderd. Daarna mag het paard 5 dagen even geen bit in, zodat de wonden goed kunnen genezen.

Diastema

Het paardengebit is zo ontworpen dat de voorste en achterste kies van een rij de overige kiezen naar elkaar toe duwen. Dat zorgt ervoor dat er normaal gesproken geen ruimte tussen de kiezen zit. 

Door verschillende redenen zoals ouderdom of afwijkende aanleg kunnen er toch ruimtes ontstaan tussen die kiezen. Deze ruimtes noemen we diastasen (ook wel diastema’s of diastemata). In die ruimtes kan voedsel vast komen te zitten dat, door de hoge druk tijdens het malen, steeds dieper in het tandvlees wordt geduwd. Het tandvlees raakt hierdoor ontstoken en trekt zich terug waardoor er nog meer voedsel in de holte komt.

Het is een vicieuze cirkel en deze aandoening zal zonder behandeling dan ook alleen maar verergeren, soms tot het punt dat ook de naastgelegen kiezen worden aangetast. Deze zullen in het ergste geval moeten worden getrokken. Klachten kunnen zijn: langzaam eten, vieze geur uit de mond en proppen kauwen, maar het paard kan ook ogenschijnlijk klachtenvrij zijn!

Behandeling van diastasen is gelukkig vaak goed mogelijk. We zullen zorgvuldig al het voer verwijderen met een lange pincet en een krachtige waterstraal. Om te voorkomen dat er opnieuw voedsel in vast komt te zitten kunnen we het diastema vullen met een tweecomponentenvulling die vanzelf uithardt. Een wat grotere spleet kunnen we ook nog wat wijder maken zodat voedsel er ook weer makkelijk uit kan en niet vast komt te zitten.

Tenslotte kunnen we het kauwoppervlak rondom de diastase nog wat inkorten zodat er minder druk op komt te staan tijdens het malen.

De eerste periode zal frequente controle nodig zijn (iedere twee tot drie maanden), ook omdat vullingen niet eeuwig blijven zitten. In sommige gevallen groeien de diastema’s weer helemaal dicht, maar het kan zijn dat af en toe onderhoud nodig blijft om het paard comfortabel te houden..

Gebroken tanden/kiezen

Soms kan het gebeuren dat een paard ineens niet meer kan/wil kauwen door pijn aan de kiezen. Het is mogelijk dat er een kies (soms tand) gebroken is. Dit kan erg pijnlijk zijn. Het kan voorkomen dat alleen een stuk van de kroon is afgebroken, maar het kan ook gebeuren dat de kies tot in de tandkas gebroken is. In het laatste geval moet de kies meestal verwijderd worden omdat er anders ernstige ontstekingen kunnen ontstaan in het kaakbot. Een gebroken kies is niet altijd zichtbaar op een röntgenfoto en dan is er een CT-scan nodig. Met een mondspiegel is de breuklijn soms te zien op het kauwoppervlak van de kies. Hoe verder achterin de mond, hoe moeilijker het wordt om een gebroken kies te verwijderen bij het staande (gesedeerde) paard. Het komt regelmatig voor dat zo'n gebroken kies operatief verwijderd zal moeten worden.

Kieswortelontsteking

Naast een gebroken kies kan een kieswortel ook 'zomaar' gaan ontsteken. Wanneer het een bovenkies betreft zien we vaak dat het paard eenzijdige neusuitvloeiing krijgt. Dat komt doordat de kieswortels van de bovenkiezen uitmonden in de sinussen (voorhoofdsholtes). Het ontstekingsvocht vind zich dan via die sinus en de neus een weg naar buiten. Is er sprake van een ontstoken kieswortel onder, ontstaat er vaak een fistel/wondje op de onderkaak wat maar niet wil genezen. Aan de hand van röntgenfoto's kan (meestal) vastgesteld worden om welke kies het gaat en kan de betreffende kies verwijderd worden. Hiermee is het probleem verholpen.

EORTH

EOTRH staat voor Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis is een aandoening aan de snijtanden die we steeds vaker tegenkomen. Het komt met name voor bij oudere paarden van koudbloedrassen maar ook andere rassen kunnen last krijgen van EOTRH. EOTRH komt met name aan de snijtanden voor, soms zien we het ook aan de hoektanden en heel zelden aan de eerste kiezen. Kenmerkend voor EOTRH is dat vooral de tandwortels en tandkas eromheen langzaam oplossen en er rond deze botoplossing extra cement wordt aangemaakt. Symptomen van EOTRH zijn onder andere abnormale tandsteenproductie, gezwollen en rood tandvlees boven de snijtanden, loszittende of afgebroken snijtanden, overmatig speekselen, uit de mond ruiken.

EOTRH kan worden vastgesteld aan de hand van röntgenfoto’s waarop we de wortels van de snijtanden kunnen beoordelen. Wanneer er sprake is van EOTRH zullen de aangedane snijtanden verwijderd moeten worden. In sommige gevallen betreft het alle snijtanden, soms alleen de boven- of ondersnijtanden en soms slechts enkele tanden. Deze ingreep kan bij ons op de kliniek gedaan worden. Het paard wordt opgenomen en mag de volgende dag vaak weer naar huis. Met 14 dagen zijn alle wonden genezen en heeft het paard nergens last meer van. De continue pijnlijkheid van de EOTRH is veel vervelender voor uw paard dan de ingreep om ze te verwijderen.

  EOTRH paard EOTRH paard EOTRH paard

Terug naar Behandelingen